Astygmatyzm, będący jedną z trzech najczęściej występujących wad wzroku jest obecnie coraz częściej i dokładniej diagnozowany, a dzięki temu także lepiej leczony. Osoba cierpiąca na astygmatyzm może mieć problemy z wyraźnym widzeniem zarówno z bliska, jak i z daleka, a widziany obraz jest niewyraźny i zamglony w różnych osiach z powodu zaburzeń krzywizny oka. Jego korekcja, choć możliwa zarówno za pomocą okularów jak i soczewek kontaktowych wymaga nieco innego podejścia, niż krótkowzroczność czy nadwzroczność. Jak korygować i leczyć astygmatyzm?
Czym jest astygmatyzm?
Astygmatyzm, podobnie jak inne wady wzroku wywołany jest nieprawidłową budową oka, w wyniku której wpadające światło nie załamuje się właściwie i nie skupia we właściwym punkcie. W przypadku astygmatyzmu, który może być wynikiem zaburzeń budowy rogówki lub soczewki, światło skupia się w dwóch punktach powodując powstanie nieostrego obrazu. Aby ostre widzenie było ponownie możliwe, konieczne jest takie dopasowanie soczewek lub okularów, by krzywizna oka została zniwelowana.
Astygmatyzm objawia się trudnościami w ogniskowaniu widzianych obiektów, a więc zaburzeniami w widzeniu zarówno z bliska, jak i z daleka. Jeśli wada nie jest poważna, wiele osób radzi sobie z nią naturalnie poprzez częstsze mruganie, a wraz z pogarszaniem się wady zaczyna częściej mrużyć i trzeć oczy, przekrzywiać głowę na bok podczas czytania i pisania, a także odczuwać bóle głowy spowodowane nadwyrężaniem narządu wzroku. Dla astygmatyzmu unikalne są jednak same efekty osiągane podczas widzenia bez zastosowania korekcji – osoba cierpiąca na astygmatyzm widzi gwiazdy jako plamki, linie proste jako krzywe, nie widzi jednocześnie równie ostro linii pionowych i poziomych, a często ma wrażenie, że linie poziome załamują się na końcach i opadają. Astygmatycy mogą doświadczać zaburzeń w rozpoznawaniu przestrzeni i ocenie odległości, przez co nawet przy dobrze dobranej korekcji krótkowzroczności lub dalekowzroczności mogą nie radzić sobie z prowadzeniem samochodu czy swobodnym poruszaniem się w bardziej wymagającym terenie. Astygmatycy mają też częściej problem z widzeniem w ciemności oraz bardzo jasnym świetle.
Astygmatyzm w życiu codziennym – jak przystosować się do życia z wadą wzroku?
Ze względu na dużą różnorodność zaburzeń widzenia, jakich doświadcza astygmatyk, życie codzienne bez odpowiedniej korekcji wady wzroku może być naprawdę uciążliwe. Brak leczenia lub nieskuteczna korekcja mogą powodować częste, silne bóle głowy, przewlekłe zapalenie spojówek, większe zmęczenie przy pracy przy komputerze, u dzieci nawet niechęć do nauki i mniejszą motywację do czytania czy pisania. Astygmatyzm sprawia też duży problem kierowcom, którzy nie widzą świateł pojazdów punktowo – światła rozmywają się, powodując problem z prawidłową oceną odległości. Prawidłowa korekcja jest tu wręcz niezbędna, a jej dopasowanie nie jest tak proste, jak w przypadku innych wad wzroku. Jest to jednak jedyne poza operacją rozwiązanie poprawiające komfort życia z astygmatyzmem.
Jak korygować astygmatyzm? Dobór soczewek i okularów korekcyjnych
Aby zapewnić astygmatykowi najwyższy komfort widzenia, soczewki i okulary muszą być dobrane niezwykle precyzyjnie, indywidualnie do każdego oka i kontrolowane pod kątem mocy częściej, niż okulary przy krótkowzroczności i nadwzroczności. Stosowane w astygmatyzmie szkła cylindryczne, oraz miękkie i twarde soczewki toryczne tworzone są tak, by wyrównywały sposób załamywania się światła w odpowiedniej osi i umożliwiały skupianie obrazu w jednym punkcie. Gdy astygmatyzm jest duży, soczewki miękkie mogą okazać się w tym celu niewystarczającym rozwiązaniem.
Korekcję astygmatyzmu stosuje się zwykle dopiero po przekroczeniu 0,5 dioptrii – to poziom, do którego zaburzenia krzywizny określa się jako tzw. astygmatyzm fizjologiczny, który występuje u prawie każdego człowieka i wynika z tego, że prawidłowo zbudowana rogówka załamuje się silniej w pionie niż w poziomie. Przy astygmatyzmie do ok. 1 dioptrii, korekcja okularowa jest konieczna jedynie przy nauce, pracy przy komputerze czy jeździe samochodem. Dopiero wyższe współczynniki zakrzywienia rogówki i wynikające z nich większe zaburzenia widzenia wymagają ciągłej korekcji okularowej lub soczewkowej. Rozwiązaniem dla astygmatyków może być także laserowa korekcja wady wzroku, odbywająca się podobnie jak leczenie innych wad refrakcji.